W Środę Popielcową w Kościele katolickim odbywa się obrzęd posypania głów popiołem. Większość ludzi jednak zapomina, co tak naprawdę oznacza popiół i dlaczego posypujemy nim głowy w Popielec.
Środa Popielcowa nazywana również Popielcem lub Wstępną Środą rozpoczyna okres Wielkiego Postu, czyli czterdziestodniowej pokuty. Środa Popielcowa ma pobudzić katolików do podjęcia nawrócenia. Dni i okresy pokuty są w Kościele katolickim specjalnym czasem modlitwy, postu i jałmużny. W Wielkim Poście pokuta ma przygotować wiernych do największego święta chrześcijan, jakim jest Wielkanoc.
W Środę Popielcową wierni podczas liturgii pochylają głowę w pokorze, a kapłan symbolicznie posypuje ją popiołem, pochodzącym ze spalonych palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedniego roku. Podkreśla się w ten sposób związek pomiędzy pokutą wiernych, a męką i śmiercią Chrystusa. Kapłan posypując głowy popiołem wypowiada słowa: „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Tradycyjny obrzęd ma za zadanie przypomnieć, że każdy człowiek jest śmiertelny i kiedyś obróci się w proch. Ma uświadomić wiernym, że życie ziemskie mija, a silna wiara, ćwiczenia duchowe, dobrowolne wyrzeczenia i bezinteresowne dawanie pomagają osiągnąć życie wieczne.
Posypywanie głów popiołem na znak pokuty, to obrzęd znany w wielu tradycjach. Wzmianki o nim znajdziemy już w Starym Testamencie – wspominają o nim Księgi Jonasza i Joela, ale stosowany był także w starożytnej Grecji i Egipcie oraz w tradycyjnych obrzędach arabskich. Wszędzie tam był on znakiem żałoby i pokuty. Popiół w tradycji żydowsko-chrześcijańskiej ma przypominać o kruchości i ułomności ludzkiego życia, oznacza też żałobę i ból. Ale nie tylko. Popiół jest także znakiem oczyszczenia i zmartwychwstania. Przecież Bóg stworzył człowieka z prochu ziemi i odrodził go w Chrystusie do nowego życia. Zwyczaj posypywania głów popiołem podczas liturgii Wstępnej Środy przyjął się w Kościele w XI wieku. Jako oficjalny element obrządku został wprowadzony w 1099 r. przez papieża Urbana II. Reforma liturgiczna Soboru Trydenckiego uprawomocniła zaś nazwę „Środa Popielcowa” w 1570 r.
W Środę Popielcową katolików od 18 roku życia do rozpoczęcia 60 roku życia obowiązuje post ścisły. To znaczy, że należy ograniczyć się w ciągu dnia wyłącznie do jednego posiłku do syta oraz dwóch niepełnych. Ponadto wszyscy powyżej 14 roku życia mają powstrzymać się od jedzenia pokarmów mięsnych.
Niech gest posypania głów popiołem pobudzi nas do zmiany naszego życia na lepsze, niech umocni nas w kroczeniu za Chrystusem, niech pomoże nam przez uczynki pokutne zbliżyć się do naszego Boga, niech zmobilizuje nas do przemiany naszych serc zgodnie z wołaniem proroka Joela:
„Rozdzierajcie wasze serca, a nie szaty.
Nawróćcie się do Pana Boga waszego.
On bowiem jest łaskawy i miłosierny,
Nieskory do gniewu i wielki w swojej łaskawości”.
Ks. Edward Kuzak